Freelancer (Bağımsız) Çalışanların Yasal Sorumlulukları

Freelancer çalışma hayatı, esneklik ve özgürlük sunmasıyla popüler hale gelmiş bir çalışma biçimi. Ancak, bu avantajların yanında freelancer çalışanların karşılaşabileceği yasal sorumluluklar da önem taşıyor. Bu yazıda, freelancer çalışanların karşılaştığı yasal yükümlülükleri ve bu alandaki temel soruları ele alacağız.

Freelancer Çalışmak Yasal mı?

Freelance çalışmanın yasal olup olmadığı en çok tartışılan konuların başında gelir. Bu sorunun cevabı aslında oldukça basit: Evet, freelance çalışmak yasaldır. Ancak bu, belirli yasal yükümlülükleri yerine getirme şartıyla mümkündür. Örneğin, gelir vergisi ödemek, fatura kesmek ve diğer yasal düzenlemelere uymak gibi sorumluluklar freelancer çalışanlar için de geçerlidir.

Freelancer Çalışanlar İçin Temel Yasal Sorumluluklar

Freelance çalışmanın yasallığı, yerine getirilen yasal yükümlülüklere bağlıdır. İşte en sık karşılaşılan sorular ve bu konularda bilmeniz gerekenler:

1. Fatura Kesme Zorunluluğu

Freelancer çalışanların gelirlerini yasal olarak belgelendirmesi gerekir. Bu, genellikle fatura kesmek suretiyle yapılır. Eğer bir şahıs şirketiniz yoksa, bu durumu çözmenin birkaç yolu vardır. Müşterinize fatura kestirmek yasal olarak mümkündür ancak etik açıdan bazı sorunlar doğurabilir.

2. Gider Pusulası Kullanımı

Freelancer olarak, şahıs şirketi olmadan da gelirlerinizi belgelendirebilirsiniz. Müşterinizin size gider pusulası kesmesini talep edebilirsiniz. Bu yöntemle, hizmet bedelinin %10’u kadar stopaj vergisi ödenir ve KDV ödeme zorunluluğu ortadan kalkar. Bu, fatura kesme zorunluluğu olmadan gelirlerinizi yasal olarak belgelendirmenin en pratik yollarından biridir.

3. Gelir Vergisi

Freelancer çalışanlar, elde ettikleri gelir üzerinden vergi ödemekle yükümlüdür. Gelir vergisi beyanname ile bildirilir ve ödenir. Eğer belirli bir gelir seviyesinin altındaysanız, bazı durumlarda vergi muafiyetinden yararlanabilirsiniz. Ancak, bu konuda net bilgilere sahip olmak için bir mali müşavire danışmanız önemlidir.

4. Şahıs Şirketi Kurmak

Freelancer olarak sürekli bir gelir elde ediyorsanız, şahıs şirketi kurmak mantıklı olabilir. Bu, yasal sorumluluklarınızı daha düzenli bir şekilde yerine getirmenize yardımcı olur ve müşterilere doğrudan fatura kesmenizi sağlar.

5. Sözleşme Yapmanın Önemi

Müşterilerle yaptığınız işlerde yasal güvence sağlamak adına sözleşme yapmak çok önemlidir. Sözleşmenin geçerli olması için taraflar arasında yazılı bir anlaşma yapılmalıdır. Bu, olası anlaşmazlıklarda hukuki yollara başvurmanızı kolaylaştırır.

Vergi Yükümlülükleri

Freelance çalışanlar, gelir elde ettikleri her iş için vergi yükümlülüğüne sahiptir. Serbest meslek erbabı olarak çalışanlar, elde ettikleri gelir üzerinden gelir vergisi ödemekle yükümlüdür. Bu vergi, yapılan iş karşılığında düzenlenen serbest meslek makbuzu üzerinden stopaj olarak ödenir. Yıl sonunda, ödenmesi gereken vergi, stopaj miktarından mahsup edilir. Bunun yanı sıra, serbest meslek erbabı olarak faaliyet gösterenler, KDV beyanı vermekle de yükümlüdür.

Fatura Kesme Zorunluluğu

Freelance çalışanlar, yaptıkları her iş için müşteriye fatura kesmek zorundadır. Fatura kesilmemesi durumunda, elde edilen gelir kayıtsız kabul edilir ve bu da haksız kazanç olarak değerlendirilir. Fatura kesmek, hem çalışanın hem de müşterinin yasal olarak koruma altında olmasını sağlar. Faturada yer alan bilgiler, sözleşmelerin geçerliliğini de doğrudan etkiler. Fatura ve sözleşme bilgileri arasında tutarsızlık olması durumunda, olası bir hukuki anlaşmazlıkta çalışan haklarını savunmakta zorluk yaşayabilir.

Gider Pusulası Kullanımı

Bazı durumlarda, müşterinin adınıza gider pusulası kesmesi, fatura kesmek zorunda kalmamanız için bir çözüm olabilir. Ancak bu yöntemin de sınırlamaları vardır. Eğer düzenli olarak gider pusulası kesilmesi talep edilirse, vergi dairesi bu durumu serbest meslek faaliyeti olarak değerlendirebilir ve sizi vergi mükellefi yapabilir. Bu nedenle, gider pusulası kullanımında dikkatli olunmalı ve bu yöntemin sürekli hale getirilmemesi gereklidir.

Home-Ofis Çalışmanın Yasal Yükümlülükleri

Freelance çalışanlar, home-ofis şeklinde çalışmayı tercih ettiklerinde de yasal yükümlülüklerini yerine getirmek zorundadır. Şirket kurup kurmama kararı, vergi dairesine kayıt yaptırılması ve KDV beyanında bulunulması gibi sorumluluklar, home-ofis çalışanları için de geçerlidir. Bu kapsamda, vergi dairesi tarafından yapılan denetimlere hazırlıklı olunmalı ve gerekli belgeler düzenli olarak tutulmalıdır.

Sözleşmelerin Geçerliliği

Freelance çalışma ilişkilerinde sözleşmeler, tarafların hak ve yükümlülüklerini netleştiren önemli belgelerden biridir. Sözleşmenin geçerli olabilmesi için tarafların kimlik bilgilerinin ve iş tanımının açıkça belirtilmesi gereklidir. Fatura ve sözleşmede yer alan bilgilerde tutarsızlık olmamalı, aksi takdirde sözleşme geçerliliğini yitirebilir ve hukuki süreçlerde çalışanın haklarını savunması zorlaşabilir.

Şahıs Firması mı, Limited Şirket mi?

Freelance çalışanlar genellikle şahıs firması kurmanın daha avantajlı olduğunu düşünmektedir. Şahıs firması, küçük ölçekli işler için idealdir ve kurulumu daha basittir. Şahıs firması kurmak, bir dilekçe ile yapılabilir ve kapanışı da aynı şekilde hızlıdır. Bu tür bir firma için başlangıç maliyetleri de düşük olduğu için, genellikle başlangıç aşamasında olan freelance çalışanlar tarafından tercih edilir.

Şahıs firması kurarak, serbest meslek erbabı olarak faaliyet göstermek mümkündür. Bu durumda, yıl sonunda gelir vergisi, stopaj üzerinden mahsup edilebilir ve herhangi bir kurumlar vergisi yükümlülüğü bulunmaz. Ayrıca, şahıs firması sahibi, limited şirkete kıyasla daha az bürokrasiyle karşılaşır ve tabela, ruhsat gibi prosedürlerle uğraşmak zorunda kalmaz.

Limited Şirket Kurmanın Avantajları

Eğer işiniz büyümekteyse ve daha fazla yaptırım gücüne sahip olmak istiyorsanız, limited şirket kurmak daha mantıklı olabilir. Limited şirketler, daha büyük ve uzun vadeli projelerde, şirketin prestijini ve güvenilirliğini artırabilir. Ancak, limited şirket kurmak ve kapatmak, şahıs firmasına göre daha zahmetli ve uzun bir süreçtir. Özellikle, şirketin kapanışı hakim kararı gerektirdiğinde bu süreç iki yılı bulabilir.

Sigorta ve Emeklilik

Freelance çalışanların şirket kurma nedenlerinden biri de sosyal güvence elde etmektir. Ancak, şirket kurmadan da isteğe bağlı Bağ-Kur’lu olarak sigorta primlerinizi ödeyebilir ve emekli olabilirsiniz. İsteğe bağlı Bağ-Kur, sağlık hizmetlerinden de yararlanma imkanı sağlar. Bu seçeneği değerlendiren freelance çalışanlar, emeklilik ve sağlık sigortası konularında güvenceye sahip olabilir.

Karar Verme Süreci

Şirket türü seçiminde, freelance çalışanların işin ölçeği, uzun vadeli planları ve mali durumlarını dikkate alarak karar vermesi gerekir. Şahıs firması, başlangıç aşamasında esnek ve ekonomik bir çözüm sunarken, limited şirket daha büyük iş hacmi ve prestijli projeler için uygun olabilir. Her iki seçeneğin de artı ve eksileri göz önünde bulundurularak, mali müşavir desteğiyle en doğru karar verilebilir.

Bu bilgiler ışığında, şirket türü seçiminde dikkatli olunmalı ve uzun vadeli etkileri düşünülmelidir. Freelance çalışma hayatında doğru şirket türü, hem işlerinizi kolaylaştıracak hem de yasal yükümlülüklerinizi daha rahat yerine getirmenizi sağlayacaktır.

Başka Bir Şirket Üzerinden Fatura Kesmenin Riskleri ve Yasal Durumu

Freelance çalışanların, müşteri fatura talep ettiğinde genellikle başvurduğu yol, başka bir şirket üzerinden fatura kesmektir. Bu uygulama o kadar yaygın hale gelmiştir ki, birçok kişi bu durumun yasal olup olmadığını sorgulamadan kullanmaktadır. Ancak, bu yaklaşımın bazı önemli yasal riskleri vardır.

Yasal Sorunlar ve Riskler

Fatura kesimi sırasında başka bir şirketin kullanılması, bir vergi kaçırma durumu gibi görünmese de, bazı önemli yasal sorunlar ortaya çıkarabilir. Yasalara göre, faturada yer alan isim, ürünü veya hizmeti yasal olarak sunan kişi veya kurum olarak kabul edilir. Eğer fatura başka bir şirket üzerinden kesilirse, bu durum müşterinizle aranızdaki sözleşmenin geçerliliğini etkileyebilir.

Sözleşmenizde yer alan imzanız, faturayı kesen şirketi yasal olarak temsil etme yetkisini içermez. Bu durum, bir anlaşmazlık halinde, müşterinin yasal haklarını savunmasını zorlaştırabilir ve sizi olumsuz etkileyebilir. Ayrıca, faturada adı geçen şirketin de zor durumda kalmasına neden olabilirsiniz.

Alternatif ve Yasal Yollar

Bu tür risklerden kaçınmak için, özellikle sözleşme yaparak aldığınız işlerde başka bir şirket üzerinden fatura kesmekten kaçınmalısınız. Bunun yerine, geçerli ve yasal bir belge olan gider pusulasını tercih etmeniz, her açıdan daha güvenli ve yasal bir seçenektir.

Sözleşme Yapmanın Önemi

Freelance işler genellikle güvene dayalı olarak yürütülür. Bu nedenle, projelerde yaşanan anlaşmazlıklar çoğunlukla “zaman” ve “para” gibi konularla ilgilidir. Her iki taraf da haklı olduklarında dayanak olarak kullanabilecekleri belgeler ister. Bu nedenle, iş alırken mutlaka bir sözleşme yapılması, hem sizin hem de müşterinizin haklarını koruyacak en geçerli yoldur.

Sözleşme Hazırlarken Dikkat Edilmesi Gerekenler

Freelance işler için hazırlanan sözleşmelerin geçerliliği için, aşağıdaki ana başlıkların bulunması önemlidir:

1. Sözleşmenin Konusu ve Tarafların Tanımı: İşin kapsamını ve tarafların kimliklerini belirler.
2. Çalışanın Yükümlülükleri: Çalışanın işini nasıl yapması gerektiğini açıklar.
3. Müşterinin Yükümlülükleri: Müşterinin ödemeler ve diğer sorumluluklarını içerir.
4. Hizmet Süresi ve Ödeme Şartları: İşin ne kadar sürede tamamlanacağı ve ödeme şartlarını belirtir.
5. Sözleşmenin İptali: Sözleşmenin nasıl ve hangi koşullarda feshedilebileceğini düzenler.
6. Sözleşmenin Onayı: Sözleşmenin geçerliliği için gerekli onayları içerir.
7. Tarafların İmzaları: Sözleşmenin her iki tarafça da imzalanmasını sağlar.

Bu başlıkların içeriği, iş türüne göre değişebilir. Örneğin, “Sözleşmenin İptali” başlığını “Sözleşmenin Yenilenmesi ve İptali” şeklinde genişletebilirsiniz. Ayrıca, sözleşme onayı kısmında iş kanunları, yetkili mahkeme ve icra daireleri gibi yasal unsurlara yer vermek önemlidir. Bu konuda bir avukattan destek almak, sözleşmenizin yasal geçerliliğini artıracaktır.

Örnek Sözleşmeler

Sözleşme hazırlama sürecinde daha fazla bilgi ve örnekler için, Hasan Yalçın’ın “Tasarımcının El Çantası” adlı blogunda yer alan web tasarımcılar ve yazılımcılar için hazırladığı sözleşme örneklerini inceleyebilirsiniz. Aşağıdaki linkten örnek sözleşmeleri indirerek, kendinize uygun hale getirebilirsiniz.

FREELANCE WEB TASARIM İÇİN SÖZLEŞME ÖRNEĞİ